عنوان دوره آموزشی: اصول و مبانی سامانه فرماندهی رویداد (ICS)

جناب آقای دکتر هاشم ستاره: مشاور و مدرس حوزه HSE و مدیریت ایمنی (PSM)

نحوه برگزاری: آنلاین

حضور در دوره آموزشی برای عموم رایگان

گواهی پایان دوره: گواهی پایان دوره توسط شرکت آتی سلامت محیط و کار پویا اعطا می گردد. این شرکت دارای مجوز آموزشی از مرکز تحقیقات وزارت کار و سازمان فنی و حرفه ای کشور می باشد.

جهت دریافت جزوه آموزشی اصول و مبانی سامانه فرماندهی رویداد (ICS) کلیک نمایید.

با عنایت به وبینار فوق، مطلب زیر می تواند برای شما مفید باشد.

اصول و مبانی سامانه فرماندهی رویداد (ICS)

در دنیای پیچیده و پر از ریسک امروز، مدیریت بهینه رویدادها و بحران‌ها اهمیت زیادی دارد. سازمان‌ها، نهادهای امدادی و صنایع مختلف باید بتوانند در شرایط بحرانی، با هماهنگی بالا و سرعت عمل کافی، خسارات را به حداقل برسانند. یکی از مؤثرترین ابزارهای مدیریت بحران در جهان، سامانه فرماندهی رویداد Incident Command System یا ICS است. این سامانه به عنوان یک ساختار مدیریتی منعطف و سازمان‌یافته طراحی شده تا فرماندهی، کنترل، هماهنگی و استفاده بهینه از منابع را در رویدادهای اضطراری ممکن کند.

در ادامه به بررسی اصول و مبانی ICS، تاریخچه شکل‌گیری آن، نقش آن در ایمنی در رویدادها، چالش‌های اجرایی و اهمیت آموزش برای پیاده‌سازی موفق این سیستم خواهیم پرداخت.

محتوای آموزشی مرتبط: وبینارها و دوره های آموزشی مدیریت بحران و شرایط اضطراری

ICS  چیست؟ یک نگاه کلی

سامانه فرماندهی رویداد (ICS) یک ساختار سازمانی استاندارد است که برای پاسخ‌دهی به حوادث اضطراری توسعه یافته است. این سیستم، به عنوان بخشی از نظام بزرگ‌تر مدیریت بحران (Incident Management System - IMS)  طراحی شده تا میان تیم‌های مختلف هماهنگی ایجاد کند.

ویژگی مهم ICS آن است که با هر نوع حادثه‌ای (طبیعی یا انسانی، کوچک یا بزرگ) قابل انطباق است. این سیستم برای مدیریت همه نوع بحران، از آتش‌سوزی جنگلی گرفته تا حوادث شیمیایی، زلزله و حتی مدیریت رویدادهای عمومی مثل مراسم‌ها قابل استفاده است.

تاریخچه سامانه فرماندهی رویداد (ICS)

 ICS  در دهه ۱۹۷۰ در ایالت کالیفرنیای آمریکا توسعه یافت، زمانی که آتش‌سوزی‌های بزرگ جنگلی به دلیل نبود هماهنگی بین نهادهای مختلف، خسارات سنگینی برجای گذاشت. گروهی از نهادهای فدرال، ایالتی و محلی با همکاری یکدیگر سیستمی طراحی کردند که قابلیت انعطاف، مقیاس‌پذیری و یکپارچگی داشته باشد. این تلاش منجر به شکل‌گیری ICS شد که بعدها در سراسر ایالات متحده و سپس در کشورهای دیگر به عنوان الگوی استاندارد پذیرفته شد.

اصول کلیدی  ICS   

1. فرماندهی واحد: در هر رویداد، یک فرمانده یا Incident Commander انتخاب می‌شود که مسئول هماهنگی کلی عملیات است. همه تصمیمات اصلی از طریق او اتخاذ می‌شود تا از صدور دستورات متناقض و سردرگمی جلوگیری شود.
2. ساختار منعطف و مقیاس‌پذیر: ICS می‌تواند برای حوادث کوچک با چند نفر تا بحران‌های ملی با هزاران نیروی عملیاتی گسترش یابد. این انعطاف، مهم‌ترین ویژگی ICS است که امکان انطباق با هر شرایطی را می‌دهد.
3. مدیریت کارآمد منابع: در ICS، تمام منابع انسانی، تجهیزات، و خدمات به صورت ثبت‌شده و کنترل‌شده مدیریت می‌شوند. اولویت استفاده از منابع، بر اساس نوع و شدت حادثه تعیین می‌شود.
4. سازمان‌دهی عملکردی: ICS شامل پنج بخش اصلی است:

• فرماندهی (Command)
• عملیات (Operations)
• برنامه‌ریزی (Planning)
• لجستیک (Logistics)
• امور مالی/اداری (Finance/Administration)

هر بخش زیرمجموعه‌های خود را دارد و وظایف مشخصی را برعهده می‌گیرد.

5. ارتباطات استاندارد: استفاده از زبان مشترک و واژگان مشخص، از اشتباهات ارتباطی می‌کاهد و هماهنگی را افزایش می‌دهد. هر تیم باید به ابزارهای ارتباطی مناسب، مانند بی‌سیم، اینترنت، پیام‌رسان‌ها و تلفن، دسترسی داشته باشد.

محتوای آموزشی مرتبط: وبینارها و دوره های آموزشی ایمنی و آتش نشانی

آموزش و تمرین؛ پایه موفقیت  ICS

موفقیت در پیاده‌سازی سامانه فرماندهی رویداد بدون آموزش و تمرین ممکن نیست. کارکنان باید با مفاهیم پایه ICS، نقش‌ها و مسئولیت‌ها، اصول ارتباطی و دستورالعمل‌های اجرایی آشنا شوند.

برگزاری مانورهای آموزشی، تمرین‌های شبیه‌سازی‌شده و دوره‌های آموزشی رسمی از روش‌های اثربخش در آماده‌سازی نیروهاست.

بدون آموزش منظم، حتی بهترین ساختار مدیریتی هم دچار اختلال می‌شود، مخصوصاً در شرایطی که زمان و اطلاعات محدود هستند.

کاربردهای عملی ICS در دنیای واقعی

ICS در بسیاری از کشورها و سازمان‌های بین‌المللی به عنوان استاندارد پاسخ به بحران به کار می‌رود. در زیر چند مثال واقعی آورده‌ایم:

1. زلزله بم: پس از زلزله بم در سال ۱۳۸۲، یکی از بزرگ‌ترین مشکلات در عملیات امداد، نبود ساختار فرماندهی یکپارچه بود. اگر ICS به درستی پیاده‌سازی شده بود، مدیریت منابع، توزیع کمک‌ها و هماهنگی تیم‌های خارجی بسیار کارآمدتر انجام می‌شد.
2. آتش‌سوزی جنگلی در استرالیا: در آتش‌سوزی‌های گسترده سال‌های اخیر، استفاده از ICS به نیروهای امدادی اجازه داد که عملیات را بین استان‌ها و ایالت‌های مختلف هماهنگ کنند، منابع را به صورت هوشمندانه تخصیص دهند و خسارات جانی را کاهش دهند.
3. همه‌گیری کرونا:در بسیاری از کشورها، ICS برای مدیریت واکنش‌ها در برابر کووید-۱۹ مورد استفاده قرار گرفت. هماهنگی بین بیمارستان‌ها، دولت، سازمان‌های غیردولتی و توزیع واکسن‌ها، همگی در قالب ICS صورت پذیرفت.

چالش‌های پیاده‌سازی ICS

هرچند ICS مزایای زیادی دارد، اما پیاده‌سازی آن بدون چالش نیست:

• مقاومت سازمانی: برخی کارکنان یا مدیران ممکن است در برابر تغییر ساختار و پذیرش فرماندهی واحد مقاومت کنند.
• نبود زیرساخت‌های ارتباطی: در بحران‌هایی که زیرساخت‌های مخابراتی آسیب دیده‌اند، ارتباط بین بخش‌های ICS مختل می‌شود.
• کمبود آموزش: بسیاری از نهادها برنامه‌ مشخصی برای آموزش ICS ندارند و در شرایط بحران آمادگی کافی ندارند.
• همکاری بین‌سازمانی ضعیف: هماهنگی بین سازمان‌های محلی، ملی و بین‌المللی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در اجرای موفق ICS است.

مزایای استفاده از ICS در ایمنی، بهداشت و محیط زیست

ICS  نه تنها در مدیریت بحران، بلکه در برنامه‌ریزی ایمنی، بهداشت شغلی و حفاظت از محیط زیست نیز مؤثر است:

• بهبود زمان واکنش در شرایط اضطراری
• کاهش ریسک برای کارکنان و شهروندان
• جلوگیری از انتشار آلودگی‌های محیط زیستی
• کاهش سردرگمی و بهبود تصمیم‌گیری
• ارتقای فرهنگ ایمنی سازمانی

محتوای آموزشی مرتبط: وبینارها و دوره های آموزشی مدیریت HSE

نگاهی به سامانه فرماندهی رویداد

سامانه فرماندهی رویداد (ICS) یک ابزار قدرتمند برای مدیریت مؤثر رویدادها، بحران‌ها و شرایط اضطراری است. انعطاف‌پذیری، سازمان‌یافتگی، فرماندهی واحد و تمرکز بر هماهنگی میان نهادها، این سامانه را به یکی از مهم‌ترین اجزای مدیریت ایمنی و بحران تبدیل کرده است.

سازمان‌هایی که ICS را به درستی پیاده می‌کنند، نه تنها در زمان بحران عملکرد بهتری دارند، بلکه فرهنگ ایمنی و آمادگی را نیز در سازمان خود نهادینه می‌کنند. آموزش مداوم، تمرین، همکاری بین‌سازمانی و پشتیبانی مدیریتی کلید موفقیت در استفاده از این سامانه است.

"شرکت فناور آتی سلامت محیط کار و پویا، دارای مجوز برگزاری دوره های آموزشی از مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت فنی و بهداشت کار، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان فنی و حرفه ای کشور،مجوز کانون تبلیغات از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مجوز فناوری تحت حمایت پارک علم و فناوری یزد می باشد."